Zmiany klimatu w Polsce i Europie
Badania zmian klimatu w okresie obserwacji instrumentalnych w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem Polski, zostały rozpoczęte w Zakładzie Klimatologii UMK na początku lat 1980. W początkowej fazie były one realizowane wspólnie z klimatologami z Uniwersytetu Łódzkiego. Zebrano wtedy najdłuższe serie pomiarowe wartości miesięcznych temperatury powietrza i opadów atmosferycznych dla obszaru Europy. W efekcie powstało wiele różnych publikacji autorstwa K. Kożuchowskiego i K. Marciniaka. Obecnie pracownicy Katedry Meteorologii i Klimatologii koncentrują się głównie na badaniu klimatu i jego zmian w Europie Centralnej i na Spitsbergenie. Ten ostatni region jest omówiony przy przedstawianiu tematu badawczego pt. Klimat Arktyki i Antarktyki i dlatego jest tutaj opuszczony. W przypadku Europy Centralnej badaniami objęto zarówno okres współczesny, jak też historyczny. W przypadku okresu współczesnego skupiono się przede wszystkim na zbadaniu zmian klimatu w latach 1951-2005. Ważnym zagadnieniem badawczym było określenie zmian w sposób ilościowy w zakresie ekstremalności klimatu. Stwierdzono, iż ekstremalność klimatu wzrosła w tym okresie (głównie jednak w latach 1990.), jednak w sposób nieistotny statystycznie.
W 1999 r. rozpoczęto także badania zmian klimatu w Europie Centralnej w ostatnim millennium. Wykorzystano do tego celu, oprócz danych instrumentalnych, także tzw. dane pośrednie (historyczne, dendrochronologiczne i geotermiczne). W efekcie powstało kilka rekonstrukcji podstawowych elementów meteorologicznych (tj. temperatury powietrza i powierzchni ziemi oraz opadów), głównie za ostatnie 500 lat.
Więcej informacji zawierają poniższe publikacje:
- Przybylak R., Wójcik G., Marciniak K., 2003, Wpływ Oscylacji Północnoatlantyckiej oraz Arktycznej na warunki termiczne chłodnej pory roku w Polsce w XVI-XX wiekach, Przegl. Geof., 1-2, 61-74.
- Majorowicz J., Safanda J., Przybylak R., Wójcik G., 2004, Ground surface temperature history in Poland in the 16th – 20th centuries derived from the inversion of geothermal profiles, Pure and Applied Geophysics, 161/2, 351 – 363.
- Przybylak R., Wójcik G., Marciniak K., Chorążyczewski W., Nowosad W., Oliński P., Syta K., 2004, Zmienność warunków termiczno-opadowych w Polsce w okresie 1501-1840 w świetle danych historycznych, Przegl. Geogr., 76, 5-31.
- Przybylak R., Majorowicz J., Wójcik G., Zielski A., Chorążyczewski W., Marciniak K. Nowosad W., Oliński P. Syta K., 2005, Temperature changes in Poland from the 16th to the 20th centuries, Int. J. of Climatology, 25, 773-791.
- Araźny A., Przybylak R., Vízi Z., Kejna M., Maszewski R., Uscka-Kowalkowska J., 2007, Mean and extreme wind velocities in Central Europe 1951-2005 (on the basis of data from NCEP/NCAR reanalysis project), Geographia Polonica, Vol. 80, No. 2, s. 69-78.
- Nowosad W., Przybylak R., Marciniak K., Syta K., 2007, Diariusz Jana Antoniego Chrapowickiego jako źródło do badań klimatu Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVII wieku, Klio, 9, 21-60.
- Przybylak R., 2007, The change in the Polish climate in recent centuries, Papers on Global Change IGBP, 14, 7-23.
- Przybylak R., Vízi Z., Araźny A., Kejna M., Maszewski R., Uscka-Kowalkowska J., 2007, Poland’s Climate Extremes Index, 1951-2005, Geographia Polonica, Vol. 80, No. 2, s. 47-58.
- Uscka-Kowalkowska J., Przybylak R., Vízi Z., Araźny A., Kejna M., Maszewski R., 2007, Variability to global solar radiation in Central Europe during the period 1951-2005, (on the basis of data from NCEP/NCAR reanalysis project), Geographia Polonica, Vol. 80, No. 2, s. 59-68.
- Przybylak R., 2008, Zmiany klimatu Polski i Europy w ostatnich stuleciach, Kosmos, 57, 3-4, 195-208.
- Przybylak R., Majorowicz J, Brázdil R, Kejna M (red.), 2010, The Polish Climate in the European Context: An Historical Overview, Springer, Berlin Heidelberg New York.