Klimat Polski

Badania klimatu Polski prowadzone są w Katedrze Meteorologii i Klimatologii od początku jej istnienia. Dotyczą one różnych jego elementów i prowadzone są w różnych skalach czasowych i przestrzennych.

W latach 1970. prowadzono badania klimatu lasu na przykładzie Rezerwatu „Las Piwnicki”. Badania te trwały kilka lat i dotyczyły różnych elementów meteorologicznych. Szczególną uwagę poświęcono promieniowaniu słonecznemu i jego transmisji przez atmosferę oraz las o różnym stopniu ulistnienia. Ważne miejsce poświęcono także opadom atmosferycznym – ich przenikaniu do dna lasu w zależności od jego typu i fazy rozwojowej oraz w powiązaniu z wielkością opadów.

W późniejszym okresie, obejmującym lata 1981-1993, prowadzono badania termiczno-wilgotnościowe na obszarze Torunia. Do tego celu wykorzystano specjalnie przygotowane punkty pomiarowe zlokalizowane w obszarach o różnej zabudowie – w tym na terenie średniowiecznej starówki. W 2011 roku ponownie podjęto badania topoklimatyczne Torunia. Dzięki przyznanemu grantowi NCN (2011-2014) na terenie miasta i w strefie podmiejskiej rozmieszczono 26 stacji meteorologicznych (różnych typów) rejestrujących podstawowe elementy meteorologiczne. Stworzono obszerną bazę danych i zbadano rozkłady przestrzenne i czasowe ważniejszych elementów klimatu w powiązaniu z cyrkulacją atmosfery. W ramach istniejącej sieci pomiarowej od 2009 roku przy Katedrze Meteorologii i Klimatologii działa Obserwatorium Meteorologiczne, gdzie wykonywane są podstawowe pomiary meteorologiczne (przy pomocy aparatury tradycyjnej i automatycznej).

Pracownicy Katedry są autorami wielu opracowań dotyczących klimatu Polski Północnej. Opracowania te dotyczą różnych elementów meteorologicznych, m.in. temperatury powietrza, termicznych pór i okresów roku, opadów atmosferycznych oraz usłonecznienia (dla obszaru Polski NW). Opracowania te oparte są na wieloletnich wynikach obserwacji meteorologicznych prowadzonych przez IMGW.

Dla obszaru całej Polski wykonane zostały opracowania dotyczące temperatury powietrza, opadów atmosferycznych, kierunku i prędkości wiatru oraz promieniowania słonecznego. We wszystkich tych opracowaniach jako materiał źródłowy posłużyły dane z reanaliz NCEP/NCAR. Na podstawie tych samych danych skonstruowano syntetyczny indeks ekstremalności klimatu i obliczono go dla obszaru Polski dla lat 1951-2005.

Osobną grupę prac stanowią opracowania dotyczące różnych elementów klimatu dla pojedynczych stacji takich jak np. Toruń, Bydgoszcz, Kołobrzeg, Ciechocinek i in.

W Katedrze prowadzone są także badania nad cyrkulacją atmosferyczną w Regionie Bydgosko – Toruńskim. W ramach tych badań sporządzany jest kalendarz typów sytuacji synoptycznych obejmujący okres od roku 1881 do chwili obecnej (aktualizowany jest na bieżąco). Kalendarz ten bazuje na typach cyrkulacji wydzielonych przez Niedźwiedzia (1981).

Katedra Meteorologii i Klimatologii ma bogate tradycje związane z badaniami aktynometrycznymi, których prekursorem był znany polski klimatolog prof. Władysław Gorczyński. Badania nad promieniowaniem słonecznym prowadzone są przede wszystkim w Toruniu i jego okolicy. Do momentu powstania Obserwatorium Meteorologicznego obejmowały one głównie bezpośrednie promieniowanie słoneczne. W samym Toruniu prowadzono je latem 1983 roku, w latach 1995-1996 oraz w roku 2008. Dość długi, trwający 5 lat (1999-2003), ciąg pomiarowy został zgromadzony dla punktu zlokalizowanego w północnej strefie podmiejskiej Torunia (w Papowie Toruńskim). Od 2009 roku na Tarasie Obserwacyjnym Obserwatorium Meteorologicznego Katedry Meteorologii i Klimatologii wykonywane są automatyczne pomiary różnych składowych promieniowania słonecznego (w tym także bezpośredniego). Wykonane pomiary dostarczają informacji nie tylko o wielkości bezpośredniego promieniowania słonecznego, ale także o stanie optycznym atmosfery (opisywanym poprzez wskaźnik zmętnienia Linkego, współczynnik przezroczystości czy współczynnik zmętnienia aerozolowego). Począwszy od 2013 roku w Obserwatorium Meteorologicznym prowadzone są pomiary spektralne bezpośredniego promieniowania słonecznego na podstawie których obliczana jest optyczna grubość aerozolowa (AOD) oraz mierzona jest zawartości wody opadowej w atmosferze. Oprócz badań prowadzonych z wykorzystaniem wyników własnych pomiarów w Katedrze prowadzone są także badania z wykorzystaniem danych archiwalnych. Na podstawie danych udostępnionych przez IMGW dla 5 stacji leżących na terenie Polski (Kołobrzeg, Mikołajki, Warszawa, Zakopane i Kasprowy Wierch) dla okresu 1960-2003 opracowano zagadnienie dopływu bezpośredniego promieniowania słonecznego i stanu optycznego atmosfery w Polsce.