Historia
Historia Katerdy Hydrologii i Gospodarki Wodnej rozpoczyna się z chwilą powołania do istnienia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika dn. 1 października 1946 roku. Początkowo prace z zakresu hydrologii były realizowane w ramach Katedry Geografii Fizycznej pod kierunkiem Prof. dr hab. R. Galona, założyciela toruńskiej geografii. Prace te realizowano w latach 1950 – 1956 i dotyczyły limnologii i zanikania jezior. W 1957 roku powstaje Zakład Hydrografii w ramach Katedr Geografii Fizycznej, a jego kierownikiem zostaje doc. dr S. Majdanowski. Po nagłej śmierci w lipcu 1957 roku kierownictwo Zakładem obejmuje prof. dr K. Łomniewski, z którym współpracowali dr Wł. Mrózek, a od 1962 roku dr Z. Churski i mgr Cz. Pietrucień oraz od 1963 mgr A. Jankowski. Prace w tym czasie posiadały charakter ściśle regionalny. Prace limnologiczne i potamologiczne z reguły obejmowały wykonanie zdjęcia hydrograficznego badanych zlewni jeziornych lub rzecznych. Do osiągnięć Zakładu okresu 1957-1965 należy zaliczyć utworzenie wraz z Katedrą Ekologii i Ochrony Przyrody Stacji Limnologicznej UMK w Iławie (1959 r.). Stacja stanowiła bazę do badań właściwości fizycznych, hydrologicznych i klimatycznych zespołu jezior położonych w zlewni Jezioraka. Po objęciu kierownictwa Zakładu przez prof. dr K. Łomniewskiego rozwinęły się badania oceanograficzne. Powstało kilka opracowań dotyczących Południowego Bałtyku (19 prac magisterskich).
Od 1969 roku kierownikiem Zakładu Hydrografii zostaje doc. dr Wł. Mrózek. W latach 1966 – 1975 nastąpił dalszy rozwój kadry naukowej. Stopnie naukowe doktora uzyskują Cz. Pietrucień oraz A. Jankowski. Stopień doktora habilitowanego nauk geograficznych w zakresie hydrologii i geografii fizycznej Z. Churski uzyskuje w 1974 roku. W 1969 roku zostaje zatrudniony mgr M. Grześ który, następnie w 1973 roku odchodzi do IGiPZ PAN w Toruniu. W 1968 roku w ramach Zakładu powstaje pracownia hydrochemiczna, w której zostaje zatrudniona mgr E. Kaliszewska – Such. Kolejnym ważnym wydarzeniem w życiu Zakładu Hydrografii było powstanie Stacji Badawczej Wydziału BiNoZ UMK w Siemionkach założonej w 1966 roku, a kierowanej w latach 1967 – 1973 przez doc. Wł. Mrózka. Od 1973 roku w pracowni hydrochemicznej pracowała mgr E. Wiśniewska, a asystentem zostaje mgr Z. Rayzacher. W 1974 roku mgr R. Skowrona zatrudniono jako asystenta naukowo-technicznego na Stacji w Siemionkach. W okresie 1966 – 1975 tematyka prac badawczych obejmowała różne zagadnienia z zakresu potamologii i limnologii, których celem głównym było poznanie obiegu wody na tle i w powiązaniu z komponentami środowiska. Prace dyplomowe często w formie monografii stanowiły bogaty materiał faktograficzny do opracowania syntetycznego wód powierzchniowych i płytkich wód podziemnych dorzecza dolnej Wisły oraz górnej Noteci. Poza tym, terenem badań hydrograficznych w 1968 roku było przedpole lodowca Skeidararjőkull na Islandii, a w 1975 roku wybrzeże i równina Kaffiőyry w zachodniej części Spitsbergenu.
W 1976 roku odszedł do Uniwersytetu Śląskiego dr A. Jankowski a zatrudniony zostaje mgr W. Szczepanik. W laboratorium hydrochemicznym zostaje zatrudniona mgr E. Pilecka-Chmurzyńska po rezygnacji z pracy w 1976 roku mgr W. Wiśniewskiej.
Prace Zakładu Hydrografii w latach 1976-1980 dotyczyły badań: w strefie polarnej (Islandia, Spitspergen), limnologicznych w oparciu o stacje badawcze w Iławie nad Jeziorakiem oraz w Siemionkach nad Gopłem. W dalszym ciągu prowadzono badania z zakresu potamologii w różnych zlewniach Niżu Polskiego.
W latach 1981 – 1990 w Zakładzie nastąpiły zasadnicze zmiany. Kierownikiem Zakładu zostaje dr hab. Z. Churski. W 1982 roku na emeryturę odszedł zasłużony dla Zakładu i Uniwersytetu Toruńskiego doc. dr Władysław Mrózek. W tym samym roku dr Cz. Pietrucień uzyskał stopień doktora habilitowanego. W 1982 roku na stanowisku asystenta został zatrudniony mgr W. Marszelewski, który w 1990 roku uzyskał stopień doktora nauk geograficznych. W tym samym roku został zatrudniony mgr W. Olejniczak, który w 1991 roku odszedł do pracy w Bydgoszczy. W 1986 stopień doktora nauk geograficznych uzyskał mgr W. Szczepanik.
W związku z utratą Stacji Badawczej w Siemionkach nad Gopłem w 1987 roku powstała Stacja Limnologiczna w Bachotku (Poj. Brodnickie).
W okresie 1981-1990 prowadzono liczne prace hydrologiczne na terenie Niżu Polskiego. Badania dotyczyły studiów hydrologicznych i limnologicznych Poj. Brodnickiego i Iławskiego oraz J. Gopło, wód podziemnych dolnego Powiśla, dynamiki transportu fluwialnego, zmienności stosunków wodnych pod wpływem urbanizacji oraz zamian stosunków wodnych na Kujawach, wpływu warunków naturalnych i antropogenicznych na cechy fizycznochemiczne jezior. W tym czasie realizowano również bardzo szerokie ogólnopolskie tematy badawcze np. „Antropogeniczne i naturalne przemiany jezior w Polsce”. W omawianym czasie odbyły się trzy kolejne wyprawy na Spitsbergen, gdzie kontynuowano badania nad reżimem rzek, jezior morenowych i tundrowych, prowadzono badania dotyczące transportu zawiesiny, odmarzania gruntu i termiki wód. W 1988 roku odbyła się wypraw geograficzna „Australia 88” pod kierunkiem doc. dr hab. Cz. Pietrucienia. W wyprawach geograficznych do Nepalu (1984) i Indonezji (1986) wziął udział dr W. Marszelewski. W Instytucie Geografii UMK problematyką hydrologiczną zajmował się także mgr T. Celmer, zatrudniony w Zakładzie Geografii Fizycznej i Paleogeografii Czwartorzędu.
W okresie 1991-2008 zaszły dalsze zmiany. W 1990 roku Zakład Hydrologii przemianowano na Zakład Hydrologii i Gospodarki Wodnej. W 1994 roku Zakład poniósł dotkliwą stratę na skutek tragicznej śmierci dr hab. Cz. Pietrucienia. W 1996 roku Prof. dr hab. Z. Churski odchodzi na emeryturę a kierownikiem Zakładu zostaje dr hab. M. Grześ po przejściu z IGiPZ PAN. Pracę w innych instytucjach podjęli; dr Z. Rayzacher, dr W. Szczepanik. W ich miejsce zatrudniono absolwentów UMK: mgr B. Pawłowskiego. I. Sobotę oraz K. Kubiak – Wójcicką. W 2000 roku Zakład podzielono na dwie odrębne jednostki. Pierwszy zachował dotychczasową nazwę Zakładu Hydrologii i Gospodarki Wodnej drugi przyjął nazwę Zakładu Kriologii i Badań Polarnych. Do Zakładu Kriologii i Badań Polarnych przeszli: dr hab. M. Grześ, mgr B. Pawłowski i mgr I. Sobota. Kierownictwo nad Zakładem Hydrologii i Gospodarki Wodnej przejął dr hab. R. Glazik były pracownik IGiPZ PAN, a od 1998 roku zatrudniony w Zakładzie Hydrologii i Gospodarki Wodnej. W latach 2009-2023 funkcję kierownika Katedry pełnił prof. W. Marszelewski. Od roku 2022 kierownikiem katedry jest dr hab. Ireneusz Sobota, prof. UMK.
W 2024 roku Katedra Hydrologii i Gospodarki Wodnej zmieniła nazwę na Katedra Hydrologii, Kriologii i Gospodarki Wodnej. Pracują w niej dr hab. Ireneusz Sobota (kierownik), prof. dr hab. W. Marszelewski, dr K. Kubiak-Wójcicka (adiunkt), , dr hab. B. Pawłowski (adiunkt), dr B. Pius (adiunkt) oraz dr M. Nowak (adiunkt).
Przez lata zmieniały się tematy prac naukowych w zależności od zainteresowań pracowników Katedry jednak łączy je jedna wspólna cecha – obejmują głównie obszar Polski Północnej oraz regiony polarne, a zwłaszcza Svalbard (https://stacjapolarna.umk.pl/). Tematyka prac naukowych rozwijała się wraz ze wzrostem wiedzy z dziedziny hydrologii oraz możliwości technicznych, zwłaszcza nowych technik badawczych i obliczeniowych.
Od 1957 roku powstało około 500 prac magisterskich. Niektóre prace licencjackie, inżynierskie i magisterskie zostały wyróżnione i nagrodzone w konkursie na Najlepsze Prace Magisterskie i Dyplomowe poświęcone Toruniowi. Wśród wyróżnionych osób były Paulina Paprocka (2015 r.), Monika Kielik (2017 r.), Karol Piątkowski (2017 r.) i Tymon Rygielski (2020 r.). W ramach konkursu ogłoszonego przez Prezydenta Bydgoszczy w 2024 roku Marta Marciniak zajęła I miejsce za najlepszą pracę inżynierską i licencjacką o problematyce związanej z Bydgoszczą i najlepiej korespondującą z aktualnymi potrzebami miasta. Opiekunem prac była dr Katarzyna Kubiak-Wójcicka.
Pracownicy Katedry prowadzą zajęcia na studiach 1 stopnia na kierunku geografia i kształtowanie środowiska, gospodarka przestrzenna, turystyka i rekreacja, a także na studiach 2 stopnia na kierunku geografia, geoinformacja środowiskowa, gospodarka przestrzenna i geozarządzanie, turystyka i rekreacja. W ramach zajęć realizowane są przedmioty z hydrologii ogólnej, hydrologii Polski, hydrologii regionalnej, limnologii, kriologii, gospodarki wodnej, podstaw prawa ochrony środowiska i prawa wodnego w gospodarce przestrzennej, raportów i ocen oddziaływania na środowisko, odnawialnych źródeł energii oraz antropogenicznych przemian hydrosfery. Pracownicy Katedry prowadzą zajęcia z hydrologii ogólnej, oceanografii, hydrologii Polski, hydrologii regionalnej, limnologii, kriologii, glacjologii, gospodarki wodnej oraz antropogenicznych przemian hydrosfery, a także współczesnych metod badań hydrosfery i kriosfery.
Poza działalnością naukową i dydaktyczną pracownicy katedry współpracują z różnymi instytucjami samorządowymi i rządowymi, parkami narodowymi i krajobrazowymi oraz otoczeniem społeczno-gospodarczym. Wspierają swoją wiedzą i doświadczeniem działania realizowane na rzecz regionu. W 2020 roku powołano Poradnię Gospodarowania Wodą, w ramach której studenci Koła Naukowego Hydrologów udzielają informacji dla zainteresowanych osób.